Stadsbewoners in de EU hebben nog steeds last van luchtverontreiniging en geluidshinder

Stadsbewoners in de EU hebben nog steeds last van luchtverontreiniging en geluidshinder

Luchtkwaliteit in stedelijke gebieden is verbeterd, maar het zal moeilijk worden om aan toekomstige normen te voldoen.
EU-doelstelling om in 2030 geluidshinder tot nul terug te dringen lijkt te ambitieus.
Europese steden vinden het moeilijk om effectieve tegenmaatregelen te nemen.

Stedelijke verontreiniging blijft een grote bedreiging voor de gezondheid in de EU. Dit blijkt uit een vandaag door de Europese Rekenkamer (ERK) gepubliceerd verslag. Ondanks verbeteringen zijn de Europese steden nog steeds te lawaaierig en is ook de luchtverontreiniging onvoldoende afgenomen. De auditors vinden dit met name zorgwekkend nu de EU en haar lidstaten de komende jaren nog meer inspanningen moeten leveren om te voldoen aan de strengere normen.

Driekwart van de EU-burgers woont in stedelijke gebieden en wordt daarom in het bijzonder blootgesteld aan luchtverontreiniging en geluidshinder. Volgens het Europees Milieuagentschap sterven er in Europa jaarlijks minstens 250 000 mensen als gevolg van luchtverontreiniging. Daarnaast kan langdurige blootstelling aan te hoge geluidsniveaus negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid, zoals slaapstoornissen, angst, cognitieve stoornissen en geestelijke gezondheidsproblemen. In Europa worden hierdoor jaarlijks 48 000 nieuwe gevallen van hartaandoeningen en 12 000 vroegtijdige sterfgevallen geregistreerd. De EU heeft regelgeving ingevoerd om haar 450 miljoen burgers te beschermen tegen luchtverontreiniging en geluidshinder. De Europese Commissie heeft bovendien 46,4 miljard euro voor de periode 2014‑2020 en 185,5 miljard euro voor de periode 2021‑2027 uitgetrokken om de schoneluchtdoelstellingen te ondersteunen.

“Er is vooruitgang geboekt in de strijd tegen stedelijke verontreiniging. We hebben echter nog een lange weg te gaan voordat we op onze lauweren kunnen rusten”, zegt Klaus-Heiner Lehne, het ERK-lid dat verantwoordelijk is voor de controle. “De EU en haar lidstaten moeten inzien dat deze ambitieuze doelstellingen alleen kunnen worden bereikt met aanzienlijke extra inspanningen.”

De auditors erkennen dat de luchtkwaliteit in de EU over het algemeen is verbeterd. Ze waarschuwen echter dat luchtverontreiniging — met name de concentratie van stikstofdioxide (NO2) veroorzaakt door auto’s en vrachtwagens — een groot probleem blijft. In 2022 overschreden tien lidstaten nog steeds de huidige EU-grenswaarde voor stikstofdioxide (NO2). Aangezien de EU-luchtkwaliteitsnormen binnenkort strenger worden, zullen de Europese steden hun inspanningen moeten opvoeren om aan deze nieuwe normen te voldoen en de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) te benaderen.

Ook lawaai is een vorm van stedelijke vervuiling, maar deze wordt vaak over het hoofd gezien. De auditors concluderen dat het vrijwel onmogelijk is om de vooruitgang in het terugdringen van geluidshinder in de EU te meten. De geluidsmonitoring in de meeste lidstaten is gebrekkig en niet actueel, zodat er geen trend kan worden vastgesteld. Uit gegevens blijkt dat de doelstelling om uiterlijk in 2030 het aantal mensen dat last heeft van verkeerslawaai met 30 % te verminderen, waarschijnlijk niet zal worden gehaald. Naar schatting zal dit cijfer tegen 2030 in het beste geval met 19 % dalen en in het slechtste geval zelfs met 3 % stijgen.

Feit is dat steden moeite hebben om luchtverontreiniging en geluidshinder doeltreffend aan te pakken. Er zijn hiervoor uiteenlopende redenen: van slechte coördinatie door de autoriteiten tot twijfelachtige doeltreffendheid van maatregelen, om nog maar te zwijgen van de lokale tegenstand tegen dergelijke maatregelen. Denk bijvoorbeeld aan de groene zones (“assen”) waar voetgangers en fietsers voorrang hebben op auto’s. De auditors hebben vastgesteld dat deze zones gunstig zijn voor diegenen die daar wonen, maar nadelige gevolgen hebben voor de luchtkwaliteit en het geluidsniveau in de omringende straten. Evenzo zijn lage-emissiezones — die luchtverontreiniging en geluidshinder helpen verminderen — een steeds gevoeliger onderwerp geworden. Zo zijn pogingen om deze zones in te voeren in Barcelona en Krakau juridisch aangevochten op grond van discriminatie of beperking van het vrije verkeer. Dit heeft ertoe geleid dat de maatregel werd teruggeschroefd of uitgesteld.

Wij hebben geconstateerd dat de inbreukprocedure van de Europese Commissie veel tijd in beslag neemt. Ook is deze procedure niet altijd doeltreffend om ervoor te zorgen dat de gecontroleerde steden aan de EU-regels voor luchtverontreiniging en geluidshinder voldoen.

Achtergrond

De artikelen 191 en 192 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) geven de EU de bevoegdheid om op te treden om de kwaliteit van het milieu te behouden, te beschermen en te verbeteren, en de gezondheid van de mens te beschermen. In het kader van de Europese Green Deal zijn in 2021 specifieke doelstellingen vastgesteld om uiterlijk in 2030 luchtverontreiniging en geluidshinder terug te dringen. Deze hebben tot doel om de gevolgen van de luchtverontreiniging voor de gezondheid (in termen van vroegtijdige sterfgevallen) met meer dan 55 % en de bedreiging voor de biodiversiteit in de ecosystemen van de EU met 25 % te verminderen. Ook wordt hiermee beoogd het aantal mensen dat chronisch last heeft van verkeerslawaai met 30 % te verminderen. Deze doelstellingen zijn echter niet bindend voor de lidstaten.

Speciaal verslag 02/2025, “Stedelijke verontreiniging in de EU — Steden hebben schonere lucht, maar nog te veel geluidsoverlast”, is beschikbaar op de website van de ERK.

Contact:

ECA press office: press@eca.europa.eu